Slim werken als raadslid doe je met de juiste informatie, en in goede verstandhouding met de mensen en gemeenten om je heen

De toekomst van lokaal bestuur vraagt om een vernieuwde aanpak. Tijdens de Raadsacademie, georganiseerd door de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden en de Gelderland Academie, kwamen raadsleden uit heel Nederland samen in Apeldoorn. Het centrale thema: hoe behoud je als raad controle en overzicht in een tijd van complexe regionale samenwerking en razendsnelle technologische vooruitgang, zoals kunstmatige intelligentie (AI)?

Regionale samenwerking: eigenaarschap in complexe netwerken

De dag begon met een plenaire sessie door Marieke van Genugten, waarin zij de dynamiek van regionale samenwerkingen uiteenzette. Gemiddeld zijn gemeenten betrokken bij 33 samenwerkingsverbanden, met uitschieters tot wel 50. Hoewel deze verbanden bijdragen aan het aanpakken van grote uitdagingen, blijken de beloofde efficiëntievoordelen niet altijd vanzelfsprekend. Raadsleden kregen handvatten om invloed te blijven uitoefenen, zelfs als besluiten buiten hun directe zicht plaatsvinden. Eigenaarschap, strategisch inzicht en het bewaken van de gemeentelijke belangen werden daarbij als onmisbare vaardigheden benadrukt.

Kunstmatige intelligentie: kansen en dilemma’s voor raadsleden

Na de plenaire sessie volgden deelsessies, waaronder een presentatie over AI door Kevin van der Spek van Open State Foundation. Tijdens de sessie over kunstmatige intelligentie (AI) werden raadsleden meegenomen in de mogelijkheden en uitdagingen van deze snel ontwikkelende technologie. Maar deze technologie is niet zonder risico’s.

AI-modellen baseren hun resultaten op bestaande gegevens, wat betekent dat de betrouwbaarheid en nauwkeurigheid van de uitkomsten volledig afhangen van de kwaliteit van de ingevoerde data. Tegelijkertijd vraagt het gebruik van AI om een kritische blik op ethische aspecten zoals privacy, betrouwbaarheid en transparantie. Dit plaatst raadsleden voor een uitdaging: hoe zorg je ervoor dat technologische innovaties niet alleen efficiëntie bevorderen, maar ook recht doen aan waarden als democratische controle en verantwoording? AI werd tijdens de sessie neergezet als een tweesnijdend zwaard: enerzijds biedt het kansen om raadswerk te vereenvoudigen en te versterken, anderzijds brengt het complexe ethische dilemma’s met zich mee die niet genegeerd kunnen worden.

Actief sturen in een digitale toekomst

Digitalisering is allang geen technisch en ambtelijk onderwerp meer; het is nu een kernonderdeel van lokaal bestuur. Toch blijkt dat veel digitale systemen zonder betrokkenheid van de raad worden ingevoerd. De sessie benadrukte de noodzaak van een kaderstellende rol van de raad. Alleen door actief vragen te stellen en kaders te formuleren, kunnen raadsleden grip houden op technologische ontwikkelingen en ervoor zorgen dat inclusie en ethiek centraal staan.

De kernboodschap van de dag was duidelijk: technologie moet dienen als middel om de gemeente efficiënter en rechtvaardiger te maken, niet als doel op zich. Raadsleden hebben de verantwoordelijkheid om deze transitie vorm te geven, niet alleen met het oog op de huidige uitdagingen, maar ook met het belang van toekomstige generaties in gedachten