Participatie voor raadsleden
Op 4 maart heb ik een inspirerende sessie bijgewoond over de veranderende rol van de overheid en het belang van participatie in gemeentelijk beleid. Inwoners willen steeds vaker betrokken worden bij besluitvorming, en als raadslid is het essentieel om die betrokkenheid op een gestructureerde manier vorm te geven. Tijdens de bijeenkomst, georganiseerd door de VPNG (De Vereniging Projectmanagement Nederlandse Gemeenten) en ondersteund door de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden, gaven strategisch participatieadviseur Barbara Verbeek en publiek professional Mark ter Bals inzicht in hoe gemeenten participatie kunnen organiseren zonder het overzicht te verliezen.
In de presentatie werd benadrukt dat participatie maatwerk vereist, maar dat een duidelijke procesaanpak kan helpen om verwachtingen helder te krijgen. Door vooraf na te denken over participatiedoelen, doelgroepen, rollen en de verdeling van invloed, kan een gemeente teleurstellingen voorkomen en transparantie waarborgen. Het college en de raad moeten samen zorgen voor een effectief participatieproces, waarbij inwoners een stem krijgen, zonder dat het besluitvormingsproces in chaos verandert.
Het webinar bood een diepgaande analyse van participatieprocessen binnen gemeenten en maakte duidelijk dat participatie steeds belangrijker wordt, vooral door de invoering van de Omgevingswet. Een systematische aanpak kan bijdragen aan een helder en gestructureerd proces. Daarbij werd uitgegaan van de Gouden Cirkel van Simon Sinek, waarin de vragen waarom, hoe en wat centraal staan. Dit helpt gemeenten om participatie niet alleen als verplichting te zien, maar als een waardevol instrument om beleid te verrijken met lokale kennis en inzichten.
Een belangrijk onderdeel van deze aanpak is de zeven vragenmethode, die helpt om participatie effectief en overzichtelijk te organiseren. De eerste stap is het bepalen van het doel van participatie, waarbij het kan gaan om het verbeteren van besluitvorming, het vergroten van draagvlak, het benutten van kennis of het stimuleren van gedragsverandering. Vervolgens is het essentieel om de doelgroepen te identificeren, zoals inwoners, ondernemers, wijkraden en maatschappelijke organisaties. De speelruimte binnen het proces moet worden vastgesteld, waarbij helder moet zijn wat al vastligt en waar participanten nog invloed op kunnen uitoefenen. Ook de mate van invloed is van belang; participatie kan variëren van enkel informeren tot co-creatie waarin participanten actief meedenken en bijdragen aan beleid. Daarnaast moeten de rollen van de raad, het college en andere betrokkenen duidelijk zijn, waarbij de raad zich richt op het stellen van kaders, controle en communicatie over de uitkomsten van participatie. Tot slot is het belangrijk om na te denken over hoe participatie daadwerkelijk wordt uitgevoerd en hoe het proces wordt geborgd en geëvalueerd.
Tijdens het webinar werd eveneens ingegaan op de uitdagingen van participatie. Het komt regelmatig voor dat participanten de verwachting hebben dat hun inbreng doorslaggevend is, terwijl de uiteindelijke beslissing elders wordt genomen. Dit kan leiden tot teleurstelling en wantrouwen. Daarnaast leidt participatie niet altijd tot draagvlak; het proces moet helder en transparant zijn, zodat participanten weten welke invloed zij kunnen uitoefenen en wat de grenzen daarvan zijn. Ook werd besproken dat participatieplannen over langere tijd geborgd moeten worden, zodat zij niet afhankelijk zijn van politieke of personele wisselingen. Dit vergt een structurele aanpak en duidelijke afspraken binnen de gemeentelijke organisatie.
Raadsleden hebben in participatieprocessen een kaderstellende, controlerende en volksvertegenwoordigende rol. Goede participatie begint met het stellen van duidelijke kaders vooraf. Participatie kan inspraakorganen versterken, maar het is belangrijk om realistisch te blijven: niet elk besluit kan breed gedeeld worden of in consensus worden genomen. Transparantie over de rol van de raad en de gemeente is daarom cruciaal om teleurstellingen te voorkomen.
Het webinar werd afgesloten met de officiële overhandiging van een nieuw boekje over participatie aan een vertegenwoordiger van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden. Dit boekje, geschreven door Barbara Verbeek en Mark ter Bals, biedt een gestructureerde aanpak en praktische inzichten voor gemeenten en raadsleden en is gratis te downloaden via de website van VPNG.
Als raadslid ben ik mij bewust van de spanning tussen het op afstand staan van het dagelijks bestuur en tegelijkertijd aanspreekbaar zijn op resultaten. De handreiking en de inzichten uit deze presentatie bieden concrete handvatten om participatie op een evenwichtige en gestructureerde manier te organiseren.
Voor raadsleden die geïnteresseerd zijn in dit onderwerp, is het webinar terug te kijken via de VPNG. Daarnaast kunnen zij zich verdiepen in de handreiking participatie, die een solide basis biedt voor een goed doordacht participatieproces.
De afbeeldingen en foto’s die in verband met dit webinar worden gebruikt, zijn eigendom van de organisatoren van het evenement.
